Safle gweithiol yw'r tudalennau hyn, sy'n helpu creu rhestr o newidynnau cystrawennol tafodieithoedd y Gymraeg.
Enghreifftiau yn unig a roddir yma. Ni roddir dadansoddiadau.
Ni cheisir enwi lleoliadau ar hyn o bryd.
Ni fwriedir ar gyfer gwaith yn y maes. Mae yna faterion ynglyn ag ynganiadau, treigladau, a dewisiadau geirfaol a allai dynnu sylw oddi ar y newidyn sy'n cael ei astudio. Ni ystyrir y materion hyn yma.
Hefyd mae'r berthynas rhwng Cymraeg ysgrifenedig ffurfiol a Chymraeg lafar anffurfiol yn dod i mewn i'r rhestr. Fe all hyn ddynodi gwahaniaethau arddull yn hytrach na rhai tafodieithol e.e. rhagenwau blaen.
Mewn rhai achosion, nid cystrawennol go iawn yw'r amrywiaeth ond fe seilir yr amrywiaeth ar ddewisoedd geirfaol sydd yn gwireddu elfennau cystrawennol.
Nid ystyriwyd gwahaniaethau morffolegol yn eang, e.e. -odd neu -ws: wedodd e neu wedws e. Neu -s- yn nherfyniadau'r gorffennol perffaith: wel(s)och chi Mair? Neu drydydd person unigol y dyfodol -ith/-iff as in welith/iff hi Gwyn heno.
Mae prosiect diddorol iawn ar gystrawen y tafodieithoedd a'i reolir ar y cyd gan David Willis (Caergrawnt), Maggie Tallerman (Newcastle) and Bob Borsley (Essex), Atlas Cystrawen Tafodieithoedd y Gymraeg.
Rhydd A Linguistic Geography of Wales gan Alan R. Thomas ddisgrifiad o amrywiaeth eirfaol yn y tafodieithoedd. Ceir disgrifiad o amrywiaeth ffonolegol, yn bennaf, a morffoleg a morffoffonoleg yn The Welsh Dialect Survey, golygwyd gan Alan R. Thomas ac ar y cyd gan Glyn E. Jones, Robert O. Jones, and David A. Thorne.
Os gwyddoch am newidyn ieithyddol nad yw yn y rhestr yma neu os oed gynych sylwadau, byddwch gystal â phwyso bmj@aber.ac.uk er mwyn anfon y manylion trwy e-bost.
gerdda' i i'r dre
na' i gerdded i'r dre
gerddodd Gwyn i'r dre
na'th Gwyn gerdded i'r dre
ddaru Gwyn gerdded i'r dre
faswn/fyddwn i'n mynd fory
awn i fory
elwn i fory
dw i'n cerdded i'r gwaith bob dydd
fydda' i'n cerdded i'r gwaith bob dydd
o'n i'n cerdded i'r gwaith bod dydd
fyddwn i'n cerdded i'r gwaith bob dydd
'would be' in counterfactuals and future-in-the-past
fyddwn i'n aros yma
faswn i'n aros yma
mi fydd Gwyn yna
fe fydd Gwyn yna
i fydd Gwyn yna
fydd Gwyn yna
fydd Gwyn yna, yn bydd?
fydd Gwyn yna, bydd e/o?
fydd Gwyn ddim yna, na fydd
fydd Gwyn ddim yna, bydd e
Mair sy'n mynd, (yn)te?
Mair sy'n mynd, ie?
Mair sy'n mynd, (yn)tefe?
Mair sy'n mynd, ife?
dim Mair sy'n mynd, nage?
dim Mair sy'n mynd, nag ife?
Gwyn sy'n mynd?
ie Gwyn sy'n mynd?
efe Gwyn sy'n mynd?
dim Gwyn sy'n mynd
nage Gwyn sy'n mynd
nid Gwyn sy'n mynd
ma' Gwyn yn gw'bod ma' Mair sy'n mynd
ma' Gwyn yn gw'bod na Mair sy'n mynd
ma' Gwyn yn gw'bod taw Mair sy'n mynd
ma' Gwyn yn gw'bod Mair sy'n mynd
ma' Gwyn yn gw'bod dim Mair sy'n mynd
ma' Gwyn yn gw'bod nage Mair sy'n mynd
ma' Gwyn yn gw'bod ma' dim Mair sy'n mynd
ma' Gwyn yn gw'bod nad Mair sy'n mynd
y llyfr yma
y llyfr hwn
y llyfr hyn
y llyfr yna
y llyfr hwnnw/hwnna
y llyfr hynny
isho ishe ise
ma' Mair isho/ishe/ise aros
ma' Mair yn moyn aros
(dy)dy Mair ddim yna
(d)yw Mair ddim yna
sa Mair yna (ac ynganiadau eraill)
nag yw Mair yna
ma' Gwyn yn gw'bod na fydd Mair yna
ma' Gwyn yn gw'bod na fydd Mair ddim yna
ma' Gwyn yn gw'bod fydd Mair ddim yna
ma' Gwyn yn gw'bod bydd Mair yna
ma' Gwyn yn gw'bod fydd Mair yna
ma' Gwyn yn gw'bod y bydd Mair yna
mae gan Gwyn gar newydd
ma' car newydd gan Gwyn
mae (gy)da Gwyn gar newydd
ma' car newydd gyda Gwyn
mae Gwyn gan gar newydd
mae Gwyn gyda car newydd
mae Gwyn efo car newydd
(d)w i wedi gweld 'i llyfr hi
(d)w i wedi gweld llyfr hi
(d)w i 'n 'i ddarllen o/e
(d)w i 'n ddarllen o/e
(d)w i 'n darllen o/e
Be ti 'n 'i f'yta?
be ti 'n fy'ta?
be ti'n b'yta?
Be ti 'n 'i symud
be ti 'n symud
ddydodd Gwyn fod Gwyn wedi mynd
ddydodd Mair a'th Gwyn
ddydodd Gwyn i Mair fynd
Wrth siarad gyda rhywun yr ydych yn ei adnabod yn dda:
o'ddet ti yna?
o'dde' chdi yna?
oeddech chi yna?
oedd o/e yna?
ma' 'na adar yn y coed
mae adar yn y coed
mae hi wedi cyrraedd bron
mae hi wedi cyrraed bron â bod
mae hi bron yna
mae hi bron â bod yna
yn hun yn hunan
dy hun dy hunan
'i hun 'i hunan
ych hun ych hunan / hunain
yn hun yn hunain
'i hun 'i hunain
'got to, have to'
(d)w i'n gor(f)od aros
gor(f)od i mi aros
gor(f)od fi aros
Ar y cyfan, nid yw'r iaith lafar anffurfiol yn gollwng rhagenwau, a ddigwydd yn aml yn yr iaith ysgrifenedig ffurfiol. Ond mae yna enghreifftiau. Nid yw'n hawdd rhoi cyfrif amadanynt, ond goddrychau rhagenwol i ferfau a rhagenwau a ddilyn arddodadau yn esiamplau posibl. pronominal complements to prepositions.
yn ôl i restr y newidynnau yn ôl i'r dechrau
Gweler hefyd Ynysu arddodiaid.
dyma'r merched ma' pawb yn son amdanyn
dyma'r merched ma' pawb yn son amdanyn n(h)w
ti'n gw'bod y ffilm o't ti'n edrych arno?
ti'n gw'bod y ffilm o't ti'n edrych arno fo/fe?
Gweler hefyd rhagenwau cyfeirio yn ôl
dyma'r merched ma' pawb yn son amdanyn (nhw)
dyma'r merched ma' pawb yn son am
i le ti'n mynd?
lle ti'n mynd?
lle ti'n mynd i?
am be ti'n chwilio?
be ti'n chwilio amdano (fo)?
be ti'n chwilio am?
efo pwy ti'n siarad?
pwy ti'n siarad efo (fo/fe)?
fi (sydd) pia/bia hwnna
fi sydd berchen hwnna
mae'r dynion i gyd wedi mynd
mae (i) gyd o'r dynion wedi mynd
mae sêr disglair yn yr awyr heno
mae yna sêr disglair yn yr awyr heno
mae gen i Audi newydd
mae Audi newydd 'da fi
mae Mair cyn gryfed â Siôn
mae Mair mor gryfed â Siôn
mae Mair mor gryf â Siôn
dw i'n aros / fi'n aros
w i'n aros yma / fi'n aros yma
wyt ti'n cytuno? / ti'n cytuno?
mae o'n iawn / fo'n iawn
ma' fe'n iawn / fe'n iawn
ma' hi'n iawn / hi'n iawndan ni'n mynd / ni'n mynd
yn ni'n mynd /ni'n mynddach chi'n dod heno?/ chi'n dod heno?
ych chi'n dod heno? / chi'n dod heno?ma'n nhw wedi cyrraedd / nhw wedi cyrraedd
Bob Morris Jones
bmj@aber.ac.uk
05 January 2007 13:50:11